بازنگری طرح های توسعه برمبنای منطق بهره گیری حداکثری از خوراک و کشش بازار

مرتضی شاهمیرزایی در گفتگو با" نیپنا"، با بیان این که وجود منابع عظیم هیدروکربوری که موهبت الهی برای کشور است، زمینه توسعه صنعت نفت و صنایع وابسته به آن را فراهم نموده و تبدیل این منابع به محصولات نهایی با ارزش افزوده بالا، یکی از سیاست های راهبردی وزارت نفت است، گفت: صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از بخش های اصلی صنعت کشور در برنامه‌های توسعه‌ای وزارت نفت، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این صنعت همواره بعنوان یک صنعت ارزش‌آفرین در اقتصاد ملی مطرح بوده است و طی سالیان گذشته، رشد فزاینده مصارف متنوع محصولات پتروشیمیایی در جهان و ایجاد بازاری گسترده در این حوزه و همچنین ارز آوری قابل توجه، زمینه توسعه صنعت پتروشیمی را با هدف تأمین نیاز صنایع داخلی کشور و حضور در بازارهای بین المللی فراهم کرده است.

صنعت پتروشیمی ایران در کلاس جهانی

معاون وزیر نفت ادامه داد: شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران طی نیم قرن اخیر، چندین برنامه توسعه را به اجرا درآورد و موفق شد صنعت پتروشیمی ایران را به صنعتی در کلاس جهانی ارتقا دهد و پس از گذشت شش دهه از ایجاد و توسعه این صنعت مهم، نقش سازنده آن در راستای شکوفایی اقتصادی کشور، توسعه پایدار، بومی سازی فناوری، توسعه صنایع پایین دستی، صادرات غیر نفتی، توسعه و تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت، ایجاد ارزش افزوده و اشتغال آفرینی بر کسی پوشیده نیست.

شاهمیرزایی از ثبت رکوردهای جدیدی از تولید تا فروش محصولات پتروشیمی از ابتدای دولت سیزدهم (مرداد ماه 1400) تا خرداد 1401 خبر داد و گفت: طی دوره مذکور میزان تولید برابر با 3/62 میلیون تن بوده است که رشدی 8 درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل داشته است. به همین ترتیب مجتمع‌های پتروشیمی در این دوره 6/15 میلیارد دلار فروش صادراتی داشته‌اند که نسبت به دوره مشابه پیش از آن رشدی 60 درصدی داشته است.

صنعت پتروشیمی را به معنای واقعی خودکفا می کنیم

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ادامه داد: در دولت سیزدهم، در نقش سازمان توسعه‌ای بر اساس تکالیف قانونی خود، در راستای سیاست های کلان کشور و با تأکید بر منویات مقام معظم رهبری در تحقق شعار سال 1401 و با استفاده از ظرفیت، توانمندی و دانش بومی کشور، با تمام توان خود تلاش می‌کنیم تا در کوتاهترین زمان ممکن در خدمت تولید، ساخت، اشتغال آفرینی و توسعه صنعت پتروشیمی کشور باشیم.

وی اظهار کرد: در همین راستا شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران به منظور تحقق وظایف و اهداف خود رویکردهای متعددی را مد نظر قرار داده است که از جمله آنها تعریف چند برنامه عملیاتی است که قصد دارد طی سال‌های آتی با برنامه زمان بندی مشخص اقدام به رفع موانع و چالش های موجود در صنعت پتروشیمی کند تا ضمن گذر از موانع، بتوانیم صنعت پتروشیمی را به معنای واقعی خودکفا نماییم.

به گفته مرتضی شاهمیرزایی؛ در سنوات قبل با استفاده از منابع طبیعی و خام هیدروکربوری توسعه مناسبی در بالادست زنجیره ارزش پتروشیمی صورت گرفته و سهم بالای تولید محصولات پایه صنعت پتروشیمی نشان دهنده این موضوع است که در تولید محصولات پایه پتروشیمی توسعه کافی انجام شده است.

وی در خصوص چالش های پیش رو توسعه صنعت پتروشیمی، اظهار کرد: پس از بررسی‌های کارشناسی ، مشخص شد صنعت پتروشیمی در حال حاضر با چالش هایی از جمله عدم توسعه کافی در بخش میانی و انتهای زنجیره های تولید نظیر زنجیره پروپیلن (به دلیل عدم دسترسی به تکنولوژی و عدم جذابیت برای سرمایه گذاران) و همچنین عدم کفایت تولید محصولات میانی و نهایی مورد نیاز کشور مواجه است که در اثر عدم توسعه متوازن زنجیره ارزش، برخی از محصولات مورد نیاز صنایع پایین دستی پتروشیمی به اندازه کافی در کشور تولید نمی شود و موجب شده این صنایع مجبور به واردات این محصولات باشند.

وی ادامه داد:  سالانه معادل یک و نیم میلیارد دلار صرف واردات  محصولات پتروشیمی می‌شود که بیشتر این محصولات در زنجیره پروپیلن قرار دارند.

معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی در ادامه به چالش های خصوصی سازی در صنعت پتروشیمی اشاره کرد و گفت: قبل از فرآیند خصوصی سازی صنعت پتروشیمی، تقریبا تمام ابعاد حکمرانی این صنعت اعم از سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، تنظیم‌گری و تصدی‌گری در اختیار وزارت نفت بود. اما با اجرایی شدن اصل (44) قانون اساسی، وزارت نفت باید جایگاه تصدی‌گری را به بخش خصوصی واگذار می‌کرد که این امر نیز به مرور جاری شد. اگرچه موضوع تنظیم‌گری به شورای رقابت محول شده است ولی به دلیل عدم ایجاد نهاد تنظیم گر بخشی در این صنعت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در تلاش است نقش تنظیم گر را نیز در مواردی ایفا نماید. 

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با بیان این که بعضی از مجتمع های پتروشیمی که وابستگی زیادی از حیث خوراک و محصول  به یکدیگر دارند، به صورت مجزا واگذار شده اند که منجر به تعارض منافع در برهه هایی از زمان می شود، ادامه داد: از طرفی واگذاری پالایشگاه ها و پتروشیمی ها به صورت منفک از یکدیگر سبب شده تبادل خوراک و محصول میان صنعت پالایش و پتروشیمی به صورت حداقلی صورت گیرد.

وی تصریح کرد: عوامل متعددی باعث عدم توازن و توسعه نامتناسب در محصولات میانی و نهایی شده است. از جمله این چالش ها می‌توان به مواردی از قبیل دسترسی به خوراک های گازی فراوان و لزوم بهره‌برداری از میادین مشترک، عدم دسترسی به تکنولوژی برخی محصولات پایین دستی و میانی زنجیره ارزش، نبود جذابیت اقتصادی در بازارهای کوچک محصولات میانی در مقابل بازار وسیع محصولات پایه، تحریم ها و عدم همکاری شرکت های خارجی جهت تأمین تکنولوژی و تجهیزات ویژه و در نهایت ضعف در قوانین موجود و لزوم اصلاح آن ها اشاره کرد.

لایحه معافیت مالیاتی شرکتهای توسعه دهنده زنجیره ارزش

شاهمیرزایی، در تشریح برنامه های شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای رفع چالش های فوق، گفت: با تعریف برنامه‌هایی مشخص و مدون همانند اصلاح آیین نامه تخفیف پلکانی خوراک، پیشنهاد اصلاح مقررات گمرکی در خصوص عوارض صادراتی محصولات بالادستی، پیشنهاد لایحه معافیت مالیاتی شرکتهای توسعه دهنده زنجیره ارزش و مدیریت خوراک های بین مجتمعی در نظر داریم تا طی سال‌های آتی و با صرف کمترین زمان اقدام به رفع چالش های ذکر شده در جهت رسیدن به وضع مطلوب نمائیم.

تهیه سند توسعه زتجیره ارزش صنعت پتروشیمی

مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، جهت تحقق این هدف، سند توسعه زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی در دست تهیه است که جهت گیری های  صنعت پتروشیمی و اقدامات شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران را در راستای احقاق سند مذکور در حوزه مهم ارزش افزایی نشان می دهد.

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، یکی دیگر از رویکردهای شرکت ملی صنایع  پتروشیمی را توسعه همکاری با کشورهای همسایه ذکر کرد و گفت: با افزایش ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی کشور و با توجه به نیاز کشورهای همسایه به تجهیزات و محصولات صنعت پتروشیمی، توسعه بازارهای صادراتی محصولات پتروشیمی در دیدار با وزرا و سفرای کشورها در دستور کار قرار گرفته است. در همین راستا همکاری های خوبی بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران با کشورهای همسایه از جمله روسیه و پاکستان به منظور تبادل دانش فنی، همکاری‌های دانش بنیان در حوزه تجهیزات صنایع پتروشیمی و دعوت به سرمایه گذاری شکل گرفته است.

بازنگری در طرح های توسعه ای با تمرکز بر تکمیل زنجیره ارزش

شاهمیرزایی، رویکرد آینده نگر دیگر شرکت ملی صنایع پتروشیمی را "بازنگری در طرح های توسعه ای با تمرکز بر تکمیل زنجیره ارزش" ذکر کرد و ادامه داد: توسعه طرح های صنعت پتروشیمی در سال های آتی مبتنی بر منطق بهره گیری حداکثری از خوراک های اولیه موجود در صنعت نفت و گاز و کشش بازار داخلی و خارجی برنامه‌ریزی شده است.

به گفته وی، در حال حاضر در صنعت پتروشیمی 68 طرح در حال اجراست که در طول 5 سال آینده وارد مدار تولید خواهند شد و از ابتدای دولت سیزدهم تا کنون دو طرح‌ پتروشیمی به بهره‌برداری رسیده است و تا پایان سال جاری 4 طرح دیگر نیز وارد مدار تولید خواهند شد.

معاون وزیر نفت، سایر رویکردهای شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران را مواردی همچون انعقاد قراردادهایی در راستای تولید دانش‌بنیان، اقتصاد مقاومتی و ساخت داخل به منظور اجرای سیاست های کلان و نقش‌آفرینی دانش و فنّاوری پیشرفته در همه‌ عرصه‌های تولید صنعت پتروشیمی به منظور کاهش هزینه‌های تولید، افزایش بهره‌وری، ارتقای کیفیت محصولات، رقابت‌پذیر شدن تولیدات در بازارهای جهانی و کاهش قیمت تمام‌شده محصولات در داخل ذکر کرد و تصریح کرد که که نتایج آن طی سال‌های آتی مشاهده خواهند شد.

مسئولیت های اجتماعی و افزایش ضریب امنیت

وی گفت: در حوزۀ مسئولیت اجتماعی نیز مجموعه فعالیت‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران ، علاوه بر بهبود سرمایه اجتماعی نظام مقدس جمهوری اسلامی، منجر به افزایش ضریب امنیت در مناطق عملیاتی این صنعت شده و بصورت مداوم جزو برنامه‌های این شرکت است.

ترسیم اهداف توسعه صنعت پتروشیمی در سه حوزه خوراک، بازار و دانش فنی

شاهمیرزایی در ادامه گفت:  اهداف مدنظر شرکت ملی صنایع پتروشیمی از ترسیم برنامه های توسعه صنعت،  شامل توسعه مطلوب زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی و خودکفایی کامل چه از لحاظ تأمین خوراک و چه از منظر دانش فنی، تسهیل شرایط برای تولید کنندگان فعلی و آتی و همچنین توسعه بازارهای بین المللی محصولات صنعت پتروشیمی ایران است که در سه بخش خوراک، بازار و دانش فنی پیگیری می شود.

وی در تشریح این سه موضوع گفت: در بخش خوراک، واردات خوراک برای مجتمع های پایین ‎دستی، منجر به خروج ارز خواهد شد و تولید خوراک مورد نیاز برای صنایع پایین دستی می تواند گره توسعه پایین دست را در مواردی که معطل خوراک مانده است، باز نماید.

شاهمیرزایی ادامه داد: در بخش بازار، بازار داخل ایران و بازاهای جذاب منطقه ای می‌توانند به ایجاد رغبت برای سرمایه‌گذاران کمک شایانی نماید، لذا ایجاد دیپلماسی قوی برای کشورهای همسایه و ایجاد زیرساخت های لازم، بازار قابل اطمینانی برای صنعت ایجاد خواهد کرد.

وی تصریح کرد: در بخش دانش فنی نیز از آنجا که دسترسی به دانش فنی، یکی از الزامات اصلی تحقق توازن در زنجیره ارزش است، با کمک شرکت‌های دانش بنیان و دانشگاها می توان شرایطی فراهم کرد که بومی‌سازی و یا انتقال فناوری از منابع مطمئن به توسعه این زنجیره ها کمک شایانی نماید.

تعیین نقشه راه بلندمدت جذب تقاضای سرمایه گذاران

شاهمیرزایی در پایان گفت: با در نظر گرفتن تمامی موارد فوق، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران راهبرد توسعه زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی را تدوین کرده تا با رصد شاخص های تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی و تأمین بازار داخل کشور منجر به هدفمندی طرح‌ها، تعیین نقشه راه بلندمدت باعث جذب سرمایه گذاران خارجی و افزایش تقاضاهای سرمایه گذاری بخش خصوصی شود که با تحقق راهبرد تدوین شده در افق زمانی 1411 با سرمایه گذاری 41 میلیارد دلار حدود 20 نوع محصول جدید به سبد محصولات پتروشیمی و پایین دستی افزوده خواهد شد و ظرفیت اسمی صنعت به 199 میلیون تن و درآمد به حدود 55 میلیارد دلار می رسد.