حوادث صنعت نفت و چند پیشنهاد بخش چهارم (پایانی)

**تمرکز بر رویکرد مدیریت ایمنی فرآیند و استقرار آن می‌تواند زمینه‌ساز بهبودهای مؤثری درباره پیشگیری از رویدادهای فرآیند و به‌عنوان یک عملکرد کلیدی در نشست‌های سازمان از جمله مجامع و هیئت مدیره بررسی شود.

**یکی از عوامل مهم در تضمین ایمنی تأسیسات صنعت نفت، التزام کامل به رعایت استانداردهاست. در بسیاری از حوادث فرآیندی، ردپای تغییرهای مهندسی و عملیاتی به‌روشنی مشاهده می‌شود؛ تغییرهایی که با هدف تسهیل عملیات یا رفع گلوگاه تولید حتی کوتاه‌مدت اجرا می‌شود، اما فرآیند مدیریت تغییر به‌ویژه ارزیابی ریسک‌های جدید ناشی از تغییر مدنظر به‌درستی به اجرا درنمی‌آید. انجام تغییرات در طول عمر تأسیسات فرآیندی بدون شناسایی مخاطره‌ها و ارزیابی ریسک به‌مثابه باز کردن تدریجی گره‌های یک شبکه به‌هم‌تنیده و یکپارچه است که سرانجام با باز کردن گره بعدی، از هم گسیخته می‌شود.

**امروز صنعت نفت کشور بیش از هر زمان دیگری نیازمند انضباط عملیاتی آهنین است. گستردگی، تنوع و تعدد تجهیزات، حجم بالای فعالیت‌های عملیاتی و تعمیراتی، هم‌زمانی انجام فعالیت‌های توسعه‌ای و بهره‌برداری و از همه مهم‌تر تعدد و تنوع کارکنان و گروه‌های کاری حاضر در تأسیسات با سطوح مختلف سازمانی و شغلی و استخدامی در کنار سالخوردگی تأسیسات، مخاطرات عملیاتی و شغلی را دو چندان کرده است. مدیریت ریسک‌های ناشی از این وضع، نیازمند تبعیت دقیق و سختگیرانه از ضوابط و دستورعمل‌های ایمنی انجام کار به‌منظور کنترل دقیق عملیاتی با هدف ایجاد انضباط در فعالیت‌هاست.

**گستردگی خطوط لوله نفت و گاز در سراسر کشور و قدمت بالای بسیاری از این خطوط به‌ویژه در بخش نفت، نیازمند تمرکز ویژه بر سلامت فنی و یکپارچگی این خطوط است. بیشتر این خطوط در مقاطعی در مجاورت اماکن مسکونی قرار دارد و در صورت بروز هرگونه رویداد فرآیندی می‌تواند به‌سرعت و با پیامد بالا اماکن مسکونی مجاور را متأثر کند. در نتیجه لازم است موضوع حریم تأسیسات و خطوط لوله مورد مداقه وزارت نفت و تهیه لوایح قانونی لازم و تصویب توسط قانون‌گذار و در دستور کار قرار گیرد.

**صنعت نفت با چالش سالخوردگی تأسیسات روبه‌روست؛ چه در بخش تأسیسات تابعه وزارت نفت و چه در بخش شرکت‌های واگذارشده به بخش غیردولتی به‌ویژه پالایشگاه‌های نفت. در این شرایط، اتخاذ تدابیر و راهبردهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت درباره نگهداری و نوسازی تأسیسات فرسوده اجتناب‌ناپذیر است. هرگونه تصمیم‌گیری در این باره نیازمند پشتیبانی قانونی لازم به‌ویژه در بخش شرکت‌های واگذارشده به بخش غیردولتی است.

**با توجه به اینکه به‌دلیل خلأهای قانونی، امکان برقراری سازوکار نظارت سازمانی قوی و مؤثر و ضمانت اجرایی لازم بر وضع ایمنی شرکت‌های واگذارشده به بخش غیردولتی وجود ندارد، لوایح قانونی مربوطه تدوین و در همکاری با نهاد قانون‌گذار تصویب و ضمانت‌های اجرایی لازم در این بخش پیش‌بینی شود.

**مقوله اچ‌اس‌ئی در صنعت نفت موضوعی کاملاً حرفه‌ای است که باید مصون از رویکردها و نگاه‌های سیاسی باشد. انتصاب افراد در سمت‌های مدیریتی اچ‌اس‌ئی مسئولیت سنگینی به همراه دارد و باید در فضای حرفه‌ای‌گرایی و بر مبنای شایستگی‌های اثبات شده‌رفتاری و فنی انجام شود. می‌توان در انتصاب مدیران ارشد، کارنامه عملکرد اچ‌اس‌ئی افراد نامزد به‌عنوان یکی از ورودی‌های ارزیابی و انتخاب، بررسی شود.

**عملکرد نظام مدیریت اچ‌اس‌ئی در تأسیسات عملیاتی از عوامل کلیدی موفقیت در صنعت نفت به‌شمار می‌رود و در نتیجه، داشتن برنامه مشخص در این حوزه از مسائل ضروری مدیران ارشد است. نگرش مدیران ارشد شرکت‌های حوزه عملیات صنعت نفت به موضوع اچ‌اس‌ئی در وهله نخست باید از حالت وظیفه‌ای به مقوله راهبردی تغییر یابد و اهداف و برنامه‌های اچ‌اس‌ئی در سطوح مختلف سازمانی از سطح وزارتی تا شرکت‌های اصلی، فرعی و واحدهای عملیاتی تبیین و با اهداف کلان صنعت نفت و با یکدیگر مرتبط شود. در این باره لازم است برنامه‌های آموزشی ویژه مدیران ارشد طرح‌ریزی و اجرا شود.

*بخش نخست، دوم و سوم این یادداشت را در لینک‌های زیر بخوانید:

بخش نخست: نگاهی بر نقش و اهمیت نظام مدیریت اچ‌اس‌ئی

بخش دوم: علل بروز حوادث در صنعت نفت چیست؟

بخش سوم: الزام‌های پیشگیری از حوادث در صنعت نفت

شهرام احمدی
معاون ایمنی و آتش‌نشانی اداره کل بهداشت، ایمنی، محیط زیست و پدافند غیرعامل وزارت نفت